We sluiten een periode af en tegelijkertijd kijken we ook vooruit. Ik ben eerst vier dagen alleen. Die staan in het teken van coaching en oriëntatie. Dat laatste heeft te maken met de lokale verkiezingen die op 20 november toch gehouden zijn. Daar is veel over te vertellen. Voor het eerst sinds 2009 zijn er lokale verkiezingen. Deze zijn een aantal malen uitgesteld vanwege de burgeroorlog, de instabiliteit door terroristische dreiging e.d. Het akkoord van Algiers uit 2015 heeft onder meer opgeleverd dat gemeenten en regio’s meer te vertellen krijgen, meer eigen budget ook (decentralisatie). Verkiezingen waren daarom hard nodig. In Mali kennen ze een gekozen burgemeester, die is ook gelijk een centrale figuur in het lokale bestuur. Er is lang getwijfeld of de verkiezingen konden doorgaan omdat de veiligheidssituatie nog steeds niet optimaal is. Uiteindelijk zijn in 649 gemeenten verkiezingen gehouden. Het noorden heeft nog niet gekozen daar is een soort interim bestuur. Dat benadrukt de verdeeldheid van het land, maar het is goed dat er nu duidelijkheid is voor de rest. Grote verschuivingen. De opkomst is in onze ogen dramatisch laag: 25% en in sommige steden nog lager. Voor mijn Malinese collega’s is dat normaal. De laatste presidentsverkiezingen was het 60% maar dat was een uitzondering. Ze zijn blij dat het gelukt is, dat het hier en daar problemen heeft gegeven maar over hele linie geslaagd is. Het vertrouwen van gewone mensen in de politiek, in politici dus, is heel klein. Die avond praat ik daarover met een paar mannen die in het hotel werken, obers, receptie. Felle discussie want een vind alle politici bedriegers, een wat oudere en vaak stille collega blijkt raadslid te zijn en blijft in alle rust uitleggen dat je van hem niet kunt volhouden dat hij een zakkenvuller is en de derde (de revolutionair, zo noemen zijn collega’s hem) is receptionist en reageert het felst: “Je moet je juist met politiek in je buurt bemoeien maar niet met verkiezingen.” Hij voert actie voor beter onderwijs in zijn wijk, jongeren moet langer naar school, op straat hangen maakt ze niet beter. Alle prototypes in onze debatten, ook hier. De uitslag betekent dat 80% van de burgemeesters vervangen wordt door nieuwe mensen, –ook in alle grote steden. Het aantal vrouwelijk burgemeesters zakt van 4 naar 7 (absolute aantallen…). Positief is dat er nu wel 30% vrouwelijke raadsleden is, dat is drie tot vier keer zo veel als in de vorige periode Dat geeft hoop. Ook hoopgevend is dat er een grote verjonging optreedt. De leeftijd van eenbehoorlijk aantal dat gekozen is, is eind 20. Vaak redelijk goed opgeleid en eager om te leren. Youssouf noemt het in onze verkenningen ’un nouveau depart’. Mooi motto! Er...

Even een paar straatbeelden van Bamako. Zomaar zonder direct verhaal. De warmte van de afgelopen dagen kun je er niet aan afzien, wel de chaos, afval, vee, handel, zelfs een bosje bloemen. Dit tweede deel gaat over een zaak die je nauwelijks in beeld kunt brengen. Mali is jong. Bloedjong. De groep tot 16 jaar maakt 50% deel uit van de bevolking, tot 35 jaar telt daar nog eens 30% bij op. Dat wil zeggen dat 80% van de bevolking jonger dan 35 jaar is. Er is net een boek verschenen van Moussa Mara, voormalig premier en nog steeds actief als politicus. Jeunesse Africaine, een briljante man, zelf net 40. Het boek gaat over de enorme potenties van Afrika als jongste continent met gigapotentie maar ook de bedreiging die daarvan uitgaat als geen perspectief gecreëerd wordt. De aankondigingstekst bij Amazone nodigt uit. Dit is visie op lange termijn die ook voor ons van belang is. De levensverwachting groeit, het onderwijs groeit niet hard genoeg mee noch de werkgelegenheid terwijl er kansen genoeg zijn. Bavaria investeert in een enorme potentiële biermarkt in Mali en dat is niet voor niks?. Maar ook in het investeren in een effectieve publieke sector zit brood. Helaas wil het met de politieke ontwikkeling niet erg vlotten. Men is te veel op de institutionele tour, een soort Franse slag maar dan anders. Nieuwe structuren bouwen en weinig kijk op direct effect voor lokale gemeenschap. Kansen liggen soms letterlijk op straat (afval), of hangen in de lucht, de zon schijnt vaak, veel en hard (energie). Misschien zit mijn westerse vooruitgangsoptimisme mij in de weg maar er kan meer dan er nu gebeurt en ondertussen gaat nog te veel ontwikkelingsbudget in bestaande structuren zitten. Te veel gaat ‘boven over’. Gemeenten en lokale organisaties verdienen rechtstreekse steun. Bottom up is interessanter en de kansen voor innovatie nemen er door toe. De risico’s zijn misschien ook groter omdat we er minder ervaring mee hebben. Maar dat is in het dagelijks leven soms ook: in de keuken, op vakantie enzovoort. Ik heb weer veel gezien en gehoord. Het valt op dat in de taxi, aan de bar, op straat mensen zorg hebben over wat hun leiders brengen en vooral wat niet. Tegelijkertijd zitten mensen niet bij de pakken neer. Ze doen iets in hun buurt of nemen een extra baantje om hun dochters op het lyceum te kunnen houden. Ze leggen geld opzij voor het tweede schaap, voeren actie voor meer scholen. Veerkracht! Ik blijf een soort van...

Begin oktober in Mali is vaste prik geworden de laatste jaren. Het is opvallend warm. Een trui heb ik nooit nodig, maar nu is een colbert al te veel. Mag de pret niet drukken, hoewel het opvalt dat de warmte ook veel Malinezen zwaar valt en ik in mijn omgeving een verhoogd ziekteverzuim waarneem. September lijkt een zware maand geweest te zijn met de afloop van de ramadan en de offerfeesten. Bijzondere ervaring was zondag een verlaat offerfeest bij mijn collega Youssouf thuis. Een onverwachte uitnodiging op weg van het vliegveld naar mijn hotel. Het zondagprogramma gelijk omgegooid. Overigens is dat hier dagelijkse routine dat omgooien van je programma. Het feest draait om de maaltijd, waarbij het net geslachte schaap het hoofdbestanddeel is. Verder veel groenten en een soort Malinese boekweit, een smakelijke maaltijd met alleen de ‘oude’ mannen op het balkon. Verder overal kinderen, heel veel vrolijkheid. Op een ander terras veel jonge mannen met een enkele vrouw (zeg 17+) en beneden en in de keuken de vrouwen. Veel kleur in prachtige jurken. Het gesprek bij ons gaat eerst over de pelgrimage die Youssouf naar Mekka gemaakt heeft. Een maand! Indrukwekkend verhaal, veel meer dan een religieuze ervaring. Een mentale oefening met sobere kleding, maaltijden, gebed en in hotels met zes vreemde mensen op een kamer of in een tent. Intensieve gesprekken en discussies met mannen en vrouwen. Een ander beeld dan wij vaak meekrijgen. Weer wat wijzer geworden. Wel een zware inspanning waar hij nu de tol voor betaalt. Ik krijg van hem die zondag al een paar dingen mee over de politieke situatie die het overdenken waard zijn. Belangrijk is dat de onzekerheid over de lokale verkiezingen voor een zekere beklemming zorgt. Ze staan nu gepland voor 20 november. Het zullen de eerste lokale verkiezingen zijn sinds 2010. De zittende burgemeesters en de gemeenteraden hebben een mandaat dat feitelijk al lang verlopen is. Het staat ook onder druk maar niet overal. Waar krachtige burgemeesters zichtbaar de goede dingen doen, waar nog vertrouwen bestaat, kun je wel een stootje hebben, ook al blijft het principieel niet in orde. Waar posities wankel zijn, bestuurders te weinig zichtbaar zijn, daar drukt het ontbreken van een actueel vertrouwensvotum van kiezers extra zwaar. Het zal niet voor niets zijn dat verwacht wordt dat meer dan 70% van de bestuurders vernieuwd zal worden. Tel daar ook nog eens bij dat een stad als Bamako in vijf jaar tijd gegroeid is van ruim een miljoen inwoners naar bijna het dubbele aantal, als het er niet meer zijn. In de stad zijn ook sinds de laatste keer in februari van dit jaar opvallende veranderingen te zien. De straathandel is sterk teruggedrongen, een klap voor...

We maken een stadswandeling van 12 km. Seattle is een hippe stad met veel lopers, veel koffietentjes, bierbrouwers, eethuizen alom en onwaarschijnlijk veel bouwprojecten. De skyline van binnen- en van buitenaf is mooi gevarieerd. De stad wordt voor een belangrijk deel bepaald door de waterrijke omgeving. Bruggen, oevers, havens. De eerste stadswandeling leidt uiteindelijk naar een groot stationscomplex waar we Hannah en Bart ophalen. Grappige ervaring bij de bushalte. Op 11 uur vliegen van huis. Een immens complex met ook een plek voor Bolt, een luxere variant op Greyhound. Bussen blijven in dit gigantische land een goedkope manier om je te verplaatsen, ook over grote afstand. Sowieso is de reislust van de Amerikanen behoorlijk. Ik tel inmiddels autoborden uit 29 verschillende staten. Beetje jongetjes hobby, erg leuk. Ook Florida (diagonaal toch gauw 5250 km) en Massachusetts (rechtover ook nog 5025 km) zitten erbij. Overigens in Canada zagen we dat ook, gezinnen uit Quebec in Tofino op Vancouver Island. Hetzelfde verhaal, een dikke 5000 km over de weg. Vanuit de Tamarastraat in Culemborg kom je dan voorbij Omsk in Rusland. Chinatown is ook in Seattle een beeldbepalende factor, een oude wijk, scheelt weinig tot niks met de blanke settlers uit de 19e eeuw. Veel authentieke eetlokalen en ga vooral daar waar ook veel Chinese mensen zitten te eten. Laat je niet intimideren door primaire geuren, want als er varkensdarmen als specialty op het menu staat, ruikt het vast en zeker anders dan spruitjes. Wij eten voor een luttel bedrag erg lekker (overigens geen darmen). De tweede dag maken we weer zo’n stadswandeling, nu met zijn vieren met onder meer een extra deel door Fremont: coffee. Langs de Spacetower, de haven met in de lucht straaljagers in formatie die een marinedag extra luidruchtig kracht bij zetten. Er ligt een groot marineschip om te bezoeken met een wachtrij van al snel drie uur. Doen we niet, waren we ook niet van plan omdat we een ander doel hebben (behalve dat zo’n lopende verkenning van een stad al een doel op zich is!).We gaan ondergronds. Ook een vette rij, maar je kunt reserveren zodat de tussentijd vrolijker dan in de rij kan worden doorgebracht. Pioneer Square met Underground en een monument met Chief Seattle met een citaat om in te lijsten. Underground is een ondergrondse verkenning van een stukje van het oude centrum, Pioneer Square en omgeving. Een bijzondere manier om iets van de geschiedenis te horen en te zien. Een grote brand in 1889 vernietigt het complete centrum tussen het hoger gelegen deel en het waterfront. Allemaal hout. Er zijn geen doden gevallen en binnen enkele maanden zijn nieuwe plannen gemaakt. Die gaan niet snel genoeg en dus beginnen winkeliers, hoteliers etc....

Na veertien dagen Canada zijn we weer terug in Amerika. Het was een geweldige ervaring, Canada smaakt naar meer. Ooit, 40 jaar geleden was ik er ook, zeven weken: Ottawa, Toronto, Londen, Sarnia, Lake Ontario. Toen de Olympische Spelen in Los Angeles met de vier sprinters die bij de medaille-uitreiking de Black Power groet brachten, vuist omhoog, hoofd naar beneden. Live gezien. Nu 40 jaar later black lives matters, maar ook een zwarte president. Strijd heeft dus zin (Yes we can), maar waakzaamheid blijft geboden. De eerste plek in Amerika is Bellingham, in het noordwesten van de staat Washington aan de voet van Mount Baker, een berg van ruim 3000 meter hoog, onderdeel van de Cascades. De berg is een vulkaan die nog werkt. De laatste uitbarsting is 9000 jaar terug maar 1975 is nog wel rook en beweging gezien. Ernaast ligt Shuksan, veel ouder dan Baker, een kleine 3000 meter hoog. Baker heette voor het Indiaanse volk ’White mountain’ of ’White watcher’. Ook hier in Bellingham veel verhalen over natives. Het is een kleine havenstad tussen Vancouver en Seattle. In vroegere dagen ook belangrijk vanwege de aanwezigheid van kool- en kopermijnen. Een mooie wandeling langs de grillige kust gemaakt. Voor een deel over de restanten van een oude spoorbaan, voor een deel over een soort brug gelegen in zee. Ook hier is de zalm belangrijk, nog steeds en al lang, getuige de oude verhalen van een Indiaanse over vangsttechniek, conserveren etc. Topervaring is de tweede dag, wanneer we Mount Baker opgaan. Een autorit van twee uur die eindigt op een verzamelpunt van hikes en trails ongeveer halverwege de top. We lopen niet de moeilijkste trail (van ca. 2.5 uur)) maar wel een heel mooie met magnifieke beelden, dichtbij en verder weg. We komen terug want we willen die trail van 5 uur eens lopen. Na de verstilde schoonheid van het hooggebergte terug naar de laagvlakte, naar Lijnden. Een dorp met 6000 – 7000 inwoners aan de grens tussen Canada en de USA. Vlakker kan niet hier in het noordwesten en dat heeft Nederlandse settlers aangetrokken. Grote boerenbedrijven, rood- en zwartbont vee, als historisch centrum een soort Marken in het klein, een molen, zes protestantse kerken op 0,5 km in het vierkant naast nog minstens drie andere en natuurlijk een Dutch bakery, een restaurant met gehaktballen en ’dorpsnieuws’. De volgende etappe gaat naar Seattle. Big city of technology, thuishaven van Bill Gates. Een spannende stad Met een ingewikkelde structuur door het vele water, waarmee met veel creativiteit is omgesprongen. De naamgever van de stad is chief Seattle, een slimme leider van de natives uit het gebied, die al begin 18e eeuw een deal sloot met George Vancouver. We lopen vanuit...