Zoals gewoonlijk liep alles anders dan gepland, ook dat is Mali. Anders dan anders ben ik verschillende keren aan huis geweest bij collega’s. Avondeten op het dakterras ‘à la Arabi’, gelegen op een bank. Geen bestek, eten met je handen uit één schaal, bewijs van vertrouwelijkheid en vriendschap. Het is een prachtige donkere avond met volle maan ent een magnifiek uitzicht over de stad. Kleine kinderen schuiven tussen ons heen en weer, nieuwsgierig en op ontdekkingstocht. Of op een warme zondagmiddag, na een intensieve ochtend gesprekken voeren, onaangekondigd mee langs de familie. Een kostelijke ervaring. We bezoeken een traditionele stadscour, waar een oude moeder woont met drie van haar zoons en hun gezinnen. Midden in Bamako is het geboortehuis van mijn collega Youssouf en van zijn kinderen. Zijn vader woonde er met vier vrouwen en in totaal 27 kinderen. Ze komen eens per jaar, van over de gehele wereld (VS, Canada, Oostenrijk en buurlanden als Burkina en Senegal), thuis om feest te vieren. De moeder is 90, de rust zelve, slechtziend maar attent op ieder (achter)kleinkind dat zich meldt. Er is veel te beleven op de cour. Koken, wassen, kleren maken en stoffen kleuren. Het krioelt er van de spelende (buurt)kinderen. Alle familieleden op de cour eten iedere dag samen en de vrouwen wisselen elkaar af als kok. Het is een feest om naar te kijken. Het leidt tot een mooi gesprek over gebruiken in families, over polygamie en veranderingen door kleinere behuizing, meer druk op het dagelijkse leven, internet… Er is geen tijd meer voor meer dan één vrouw. Vervolgens trekken we een wijk verder, naar zijn eigen huis. We zien een prachtige tuin met onder andere mango’s en papaja’s. Het is een kleurrijk geheel. Ook hier is een dakterras, waar het overigens in de middag te warm is om op te zitten. We eten een traditionele lunch, een gebruik op zondag, in alle rust in de schaduw. Het is een mooi huis met hoge kamers Het is in vijf  jaar gebouwd,  in fases, afhankelijk van het budget. Er wordt ook eerst een deel afbetaald om vervolgens de volgende fase in te gaan. Naast deze kleine sociaal culturele verkenning is hard gewerkt aan het strategisch plan voor 2016 – 2020 met drie coaches en het management van de vereniging. Er komt duidelijk schot in. Onverwacht mee kunnen doen aan conferentie, waar een nieuwe fase in de decentralisatie wordt gelanceerd. Ook een kort gesprek gehad met de Nederlandse ambassadeur Maarten Brouwer. Hij heeft er fiducie in, lijnen komen samen, de urgentie is voelbaar in de voortgang. Dit blijkt ook uit bijdragen van de gedreven Minister van decentralisatie en van de minister-president. Beiden leggen veel nadruk op het belang van...

Niet echt anders dan voorheen, wel altijd weer goed om de werkelijkheid van andere culturen als treffend te ervaren. Dit keer de eerste dagen samen met collega’s. Drie coaches in één team, ieder met een eigen focus, samen sterk door aanvullende kwaliteiten. Dat maakt deze collega’s ook sterker. Anders dan in december lijkt de stad meer ontspannen, hoewel militairen en politie duidelijker zichtbaar zijn, maar ook minder nadrukkelijk, minder ’macho.’ Een routinecontrole is minder ‘vertoon van macht’, maar efficiënter en professioneler. Het werk blijft inspireren. Dit is te merken in een training, bij collega’s thuis, bij een conferentie over de volgende stap in het decentralisatieproces, in de opzet en begeleiding van een workshop over het borgen van de resultaten van de kwetsbare akkoorden van Algiers. Het is ook goed om te ervaren dat kleine dingen er toe doen. Een tentoonstelling van Zweedse en Malinese kunstenaars over klimaatverandering, is een heel dubbele ervaring omdat het bindt en scheidt. De gezamenlijke zorg is helder, dat is mooi. De onthutsende vragen over een Ark van Noach waarin auto’s naar binnen rijden terwijl voor dieren geen plaats is, staan voor het culturele gat. Erg mooi is de teloorgang van diepgevroren ijsblokken in glazen kooien, over treffend gesproken… Mooi zijn altijd de markten met kleuren en onvoorstelbare menigten mensen, overdag en ‘s avonds, de sfeer in de nacht. Mali blijft een land om van te houden. Once and...

Het ideaal van de democratische rechtsstaat heeft het moeilijk. Van de politieke, sociale en economische verhoudingen in ons tijdsgewricht gaat soms veel negatieve druk uit. Populisten van links en rechts proclameren een democratie waarin volkswil zich nimmer door principes kan laten beperken. De rechtsstaat dreigt de verliezer te worden. Soms door militaire dreiging, soms door vormen van sociaal geweld, soms door botte dreiging met de volkswil als dwangmiddel. Democratie heeft het ook moeilijk omdat onze rechtstatelijke vormen niet altijd meer op één lijn staan met de technologische middelen van dit moment. Sociale media kunnen een bron van democratische vernieuwing zijn. Informatievoorziening, meningsvorming en uiteindelijk ook besluitvorming en controle daardoor kunnen een nieuwe dimensie krijgen. De PvdA experimenteert daar op het congres 2013 mee. Thuisblijvers kunnen door middelen van de APP toch meedoen. We zijn op zoek naar nieuwe balansen. Die zoektocht moeten we niet willen behouden voor onszelf, ons eigen land. We zijn zeer verstrengeld geraakt met andere landen en moeten uitzoeken en uitproberen hoe we die nieuwe mogelijkheden uit de mediatechnologie ook kunnen gebruiken over de grenzen. Het is jammer dat we door Geen Stijl (dat ook uitzoekt en uitprobeert) en de SP nu uit gedaagd worden met nieuwe technologie om een Europese nabuur met nog veel democratische mankementen, bij ons weg te houden. Erger nog: het gevaar wordt doelbewust gelopen dat het democratisch proces in de Oekraïne verder gefrustreerd wordt met als enig motief: het eigen gelijk over de weg die Europa niet moet gaan. Het verdrag waarover het referendum zich uitspreekt, is geen opstapje naar volwaardig lidmaatschap van de EU maar een manier om ordelijk nabuurschap te regelen. Dit in het belang van goede economische betrekkingen waar beide baat bij hebben. In het belang ook van het stimuleren van betere vormen van democratie, van oog houden voor mensenrechten in een land dat zich traag losmaakt van een treurig verleden van vreemde overheersing en van machtsuitoefening ten koste van het volk. In de Tweede Wereldoorlog is de Oekraïne slachtoffer geweest van vormen van genocide waar wij geen weet van hebben. Nog steeds leiden families, gemeenschappen, dorpen en steden onder dat juk. Ons JA op 6 april is een statement met een historische betekenis, geen heldendaad maar een gebaar van solidariteit. Daarom is het goed dat de PvdA zich uitspreekt, zich zichtbaar maakt waar ze voor staat. Voor Europees gedeelde waarden van vrijheid en recht. Voor een sociaal Europa met een Europese Unie die werk maakt van goede relaties met haar buren ten aanzien van handel, onderwijs, bevordering van mensenrechten en vernieuwing van democratische vormen. Laten we ons niet laten verleiden om democratische waarden te verkwanselen voor binnenlands politiek gebruik. Het is juist een manier om te laten...

Terug naar het werk. Vrijdag breng ik met collega Youssouf Diakite een bezoek aan het Ministerie van Water en Energie. Dankzij een Nederlandse collega, Paula Dobbelaar, is de connectie gemaakt. Zij werkt sinds kort aan een project om technische oplossingen voor de waterproblemen beter te verbinden met de lokale gemeenschappen. Voor een periode van drie jaar is zij met gezin en al ter plekke. Die durft, mooi! Het leek haar goed om ons te introduceren bij het ministerie om na te gaan waar we elkaars aanpak kunnen versterken. Een gouden greep. De eerste stap is gezet door de kennismaking met een gepassioneerde Malinese collega die verandering en verbetering tot stand wil brengen. Ik ben benieuwd naar het vervolg. Zaterdag met Youssouf op stap naar Koulikoro. Een stad aan de Niger, ruim 60 km ten noordwesten van Bamako en tevens de basis van de Nederlandse troepen in Mali. De rit duurt bijna twee uur, is bochtig en stoffig, over een hoofdweg vol gaten, kuilen, door dorpen en stadjes met heel veel mensen. Het is Afrika zoals ik het het meest intens beleef. We gaan naar een bijeenkomst met burgemeester en wethouders, gemeentesecretarissen en ook een enkele ‘chef de commune’, dat zijn belangrijke informele leiders. Zij vertegenwoordigen de oude traditionele overlegcultuur en hebben nog steeds een duidelijke plek. Dat leidt wel eens tot conflicten, maar ook in het nieuwe bestel blijven ze een plek houden. Misschien moeten we daar eens naar kijken vanuit ons perspectief van bestuurlijke vernieuwing. De bijeenkomst is een nieuw hoogtepunt voor mij. Dit is waar ik voor ga. 25 mensen worden door collega Samba met behulp van PowerPoint bijgepraat over de vredesakkoorden van Algiers en over de gevolgen voor het bestuurlijk bestel. Overeengekomen is meer decentralisatie, grotere lokale en regionale verantwoordelijkheid en meer ontwikkeling lokaal te sturen. Dit proces moet een duurzamere vrede opleveren en een betere aansluiting geven op de lokale gemeenschappen. Ademloos luisteren mensen anderhalf uur lang, druk schrijvend. Gevolgd door een levendige discussie in het Bambara, de grootste Afrikaanse taal. Ik versta er bijna geen woord van maar begrijp het wel ook omdat het is doorspekt met (Franse) vaktaal en door de passie en engagement die taal te boven gaat. Youssouf speelt een nadrukkelijke rol bij het beantwoorden van vragen en gaat ook de discussie aan over controverses. Hij doet een deel in het Frans en legt uit dat hij het belangrijk vindt dat ik het kan volgen. De zaal mompelt in stemmend. Wederkerigheid! Mooi om mee te maken. We sluiten af met een gezamenlijk maal onder de bomen. Geweldig, even bijpraten met een paar oude bekenden zoals Mamadou Traore, burgemeester van Metanga, een gemeente aan de overkant van de Niger. Een oude rot...

Een van de consequenties van de aangescherpte veiligheidssituatie is dat je voor de avondmaaltijd dicht bij ‘huis’ blijft en dat je bepaalde gelegenheden mijdt, daar waar veel buitenlandse gasten komen met een diplomatieke of zakelijke achtergrond. Op een paar minuten lopen zit Apaloosa. En tent die in ieder geval, met een beetje dubbel gevoel, een verhaal waard is. De keuken is Amerikaans (burgers), Mexicaans, Frans, Italiaans (pizza’s, pasta) en Libanees. Dat laatste heeft met de eigenaar te maken. Een bewegelijke kleine man, die alle ‘vaste’ gasten persoonlijk de hand komt drukken. Die keuken is goed, snel en niet zuinig. Vooral het Libanese eten is erg lekker, origineel en ’humus’ met vers stokbrood moet je niet overslaan. Vaste prik is dat met alle gerechten op de kaart een ruime hoeveelheid gepofte maïs gepaard gaat, gezouten en wel en er zijn overal videoschermen. Toch dubbel. Onderdeel van de kitscherige aankleding zijn een stuk of zes als cowboys (!) verklede, broodmagere zwarte obers met hoed, die vaak somber voor zich uitstaren alsof ze in een verkeerd toneelstukje zitten. Ze zijn wel adequaat in de bediening. Als klap op de vuurpijl: naast eten, gokken (midden in het eetgedeelte is een afgescheiden hoek met drie grote machines) en televisieschermen is er een clubgedeelte met een bar van minstens tien meter lang en daarachter een groep van acht tot tien blanke meiden (veel Russinnen) en een onwaarschijnlijke hoeveelheid uiteenlopende soorten sterke drank. Tussen deze meiden en de barkrukken is een brede toog. Daar wordt druk gecommuniceerd, gegokt en geflirt. Het is de beste life illustratie van het woord ’animeermeisjes’ die ik ken. Of er meer plezier beleefd wordt dan drinken en gokken, weet ik niet. Ik ben altijd vroeg weer buiten. Het boek van Coates (zie blog van 18 december) maakte dat uitsluiting en racisme vanuit een persoonlijk perspectief voelbaar werden. ’De kritiek van de zwarte rede’ van Achille Mbembe betekent dat mijn perspectief en dat van Coates samen herschreven worden. Mbembe zet de geschiedenis van Afrika, van de ’neger’, het racisme en het kolonialisme in een geheel nieuw daglicht. In feite is de uitvinding van het begrip ‘ras’ de grote dooddoener. Mbembe (blz. 56): ’Het ras blijft zijn verminkende werk doen, omdat het ras van oorsprong en tot in de verre toekomst de reden is die wordt aangehaald om cesuren in de maatschappij aan te brengen, oorlogsbetrekkingen aan te gaan, de koloniale verhoudingen te regelen, mensen in te delen en op te sluiten (…). Het is de rechtvaardigingsgrond om degenen die men wil stigmatiseren, die men moreel wil diskwalificeren en eventueel wil interneren of verdrijven, onder te brengen in abstracte categorieën.’ We hebben lang de Afrikaanse geschiedenis ontkend, zoals we ook lang volstrekt onvoldoende...

Een week Mali gedomineerd door een echt politiek vraagstuk, droog, complex maar voor de lokale democratie een vraag van levensbelang. Decentralisatie is monnikenwerk, dat geldt voor ons, voor Europese partners en zeker ook voor Afrika. Op afstand volg ik de inspanningen rond het referendum van Roos en Baudet. Kinderspel, waarbij in de zandbak met vuur gespeeld wordt. Het is vast serieus maar met een hoge mate van eigendunk, opgeblazen ego’ s. Ik ben onder de indruk van de berichten uit Mekka. Ze krijgen een extra lading omdat er mensen uit Mali zijn omgekomen in de massa’s. Familie van collega’s. Eén keer in je leven naar Mekka en dan een traumatische ervaring oplopen of niet meer terugkeren! Het wordt nog tragischer en schokkender als je dan en passant te horen krijgt dat de Saoedi’s bij de behandeling van dode lichamen onderscheid maken tussen blank en zwart. Details doen er niet toe, maar ik val stil. Het is echt de vraag of er geen stappen tegen Saoedi Arabië ondernomen moeten worden. De dreigende doodstraf voor een onschuldige jongeman was al genoeg, de feiten die je hoort over de afwikkeling van het drama des te erger. Oliebelangen vallen in het niet bij de gevolgen voor mensen van dit soort gedrag van ongecontroleerde macht. Die paar druppels olie zijn ook nog eens te compenseren door veel meer in te zetten op duurzame energie met zon, wind en biovergisting. Dat zou in Mali ook goed kunnen. Ik snap nog steeds niet waarom er geen businessplan te maken valt bijvoorbeeld met afval. Het goud ligt hier letterlijk op straat, in grote hopen soms. Mooie ontmoetingen met nieuwe mensen en oude collega’s. Dagmar Verbeek werkt sinds kort weer in Mali en Burkina Faso. Voor AKVO, een kleine, jonge NGO die barst van energie en inspiratie. Met nieuwe internettechniek, open source, dataverzameling, onlinerapportage-instrumenten e.d. zetten ze zich op heel praktische wijze in. Ze werken nu aan een project om alle openbare waterpunten in Mali op de kaart te zeten, monitoring van de werking te realiseren en zo de essentiële functie van de watervoorziening te verbeteren. Voor Malinese burgemeesters en gemeenteraden een prachtinstrument om in de gaten te houden of het werkt, voor burgers en boeren van levensbelang. Er zijn meer toepassingen mogelijk. Informatie verzamelen, toegankelijk maken met mobiele telefonie en zo de bruikbaarheid vergroten, misschien iets met afval doen! (www.akvo.org) Het is hartverwarmend en inspirerend om met een jonge prof te spreken die met gezin en al onze veilige en wat verwende maatschappij achter zich laat. Ben benieuwd wat voor filosofisch toetsingskader Baudet daarvoor heeft, over Roos maak ik me op dat punt helemaal geen illusie. Ik praat in het hotel een poosje met een van de obers. Hij probeert...